بمباران اطلاعاتی یکی از چالش‌های مهم جوامع مختلف در دنیای امروزی است. معمولاً همه‌ی ما هنگام انجام کارهایمان تمرکز کافی نداریم و عوامل بیرونی گوناگون سبب میشود از ادامه‌ی کار منصرف شویم. به عنوان مثال هنگام خواندن کتاب یا انجام پروژه‌ی دانشگاهی، ناگهان نوتیفیکیشن یکی از شبکه‌های اجتماعی مثل توئیتر یا اینستاگرام باعث میشود که وسوسه شویم آنها را باز کنیم. بعد از ورود به آنها، دقیقه‌ها و ساعت‌ها در آن فضا میمانیم و از کار اصلی خود غافل می‌شویم و آن را به تعویق می‌اندازیم. در سال‌های اخیر مفهومی با عنوان «کار عمیق» مطرح شده است که به ما کمک میکند تا بتوانیم از پرداخت هزینه‌های سنگینی همچون «هدر رفت زمان» و «کاهش تمرکز» در حین رسیدگی و پیشبرد کارها و اهدافمان جلوگیری کنیم.
اصول “کار عمیق” اولین بار توسط کال نیوپورت (Cal Newport)، در کتابی با همین عنوان مطرح شده است. آقای کال نیوپورت در این کتاب می‌گوید: «تمرکز در دنیای پرآشوب امروز، حلقه گمشده‌ی موفقیت است.»
بسیاری از اوقات ما به جای تمرکز روی کارهایمان، تمام وقتمان را در فضای مجازی میگذرانیم و کاملا طبیعی است که به نتیجه‌ای هم نمی‌رسیم و گاهی اوقات هم به کسانی که چندین کار را انجام می‌دهند غبطه میخوریم و دوست داریم خودمان هم با انجام همزمان و یا سریع چندین کار، بازدهی‌مان را بیشتر و در وقتمان صرفه‌جویی کنیم.
کار عمیق چیست؟
اصلی‌ترین تعریف از کار عمیق توسط خود کال نیوپورت این چنین بیان میشود:
«انجام فعالیت‌های حرفه‌ای در حالتی متمرکز و عاری از هرگونه حواس‌پرتی، به‌گونه‌ای که از ظرفیت‌های شناختی فرد در بیشترین شکل ممکن استفاده شود. این فعالیت‌ها باید به ایجاد ارزش جدید و تقویت مهارتها منجر شوند و تکرار آنها توسط افراد دیگر کار سختی باشد.»
همانگونه که در این تعریف مشخص است، کال نیوپورت هر کاری با تمرکز بالا را عمیق نمی‌داند. بلکه کار عمیق (کار غیر سطحی) شامل فعالیت‌های حرفه‌ای میشود که ما آنها را در حالت تمرکز کامل انجام میدهیم، به طوری که هیچ سهل انگاری و حواس پرتی در آن نباشد، همچنین فعالیت‌هایی که موجب شوند توانایی‌های شناختی‌مان را تا حد ممکن ارتقا دهیم، ارزش آفرین باشند و باعث ارتقای مهارت‌های ما شوند.
کار کم عمق (سطحی) چیست؟
کار کم عمق دقیقا نقطه‌ی مقابل کار عمیق است که تقریبا همه‌ی ما روزانه در حال انجام آن هستیم. وقتی برای انجام کاری به طور متناوب، جایی مابین تلفن و لپ‌تاپ خود می‌نشینید، متوجه خواهید شد که ساعت‌ها را بدون پیشرفت ارزشمندی سپری کرده‌اید. این همان کار کم عمق است. کار کم عمق در واقع کارهای غیر مهارتی و غیر شناختی است که به راحتی می‌توان حتی بدون تمرکز کردن هم انجامشان داد و یا حتی بتوان همزمان با آن کارهای دیگری نیز انجام داد. هر چقدر ما بیشتر به سمت کارهای سطحی و کم عمق کشیده شویم، توانایی ما برای انجام کارهای عمیق کمتر میشود. چون به انجام کارها در حالت کم عمق و سطحی عادت میکنیم. اگر امور سطحی را حذف و کار عمیق را جایگزین آن کنیم، نه‌تنها کارهای معمولمان انجام میشود بلکه میتوانیم نتایج بهتر و شاهکاری خلق کنیم.
بسیاری تصور می‌کنند که هر انسان عاقلی کار عمیق را به کار سطحی ترجیح می‌دهد ولی وقتی پا در عرصه عمل می‌گذاریم میبینیم که قضیه به این سادگی نیست. امروزه مردم با منابع حواس پرتی زیادی رو به رو هستند که مقاومت در برابر آنها بسیار دشوار به نظر میرسد.
مزایای کار عمیق نسبت به کار سطحی
1) افزایش تمرکز و کاهش حواس پرتی
2) احساس رضایت از زندگی روزمره و عدم احساس پوچی در زندگی
3) به پایان رساندن کارها در زمان تعیین شده و کیفیت بالای محصول یا نتیجه ی ارائه شده
4) افزایش مهارتها و ایجاد ارزشهای جدید برای فرد بعد از گذشت چند ماه و…
چگونه مهارت کار عمیق را به کار ببریم؟
اهداف مهم‌تان را مشخص کنید و کار سطحی را از کار عمیق جدا کنید
ابتدا اهدافی که دارید را مشخص کنید و در طول روز از خودتان بپرسید آیا کاری که هم‌اکنون در حال انجام آن هستم، باعث رشد و پیشرفت من در مسیر رسیدن به اهدافم خواهد شد؟ اگر پاسختان خیر است، در حال انجام یک کار سطحی هستید. بنابراین بهتر است آن کار را متوقف کرده و به سمت انجام کار مهمتر بروید.
برای کار عمیق زمان و مکان مشخص کنید
پس از شناسایی کارهای عمیق، باید برای انجام آنها برنامه ریزی کنیم. به عنوان مثال با خود میگوییم هر روز از ساعت 8 تا 9 صبح به انجام این کار خواهم پرداخت. هنگام برنامه‌ریزی برای یک کار مشخص، همواره باید مدت زمان انجام آن را نیز در نظر داشت. زمانبندی در برنامه‌ریزی یک اصل ثابت است اما برای انجام کار عمیق باید مدت زمان را به حداقل رساند.
به چه کارهایی می‌توان عمیق گفت؟
نکته‌ی کلیدی که کارهای معمولی را از کار عمیق متمایز میکند، مدت زمان انجام آن کار است. کار عمیق باید در “مدت زمان کوتاه‌تری” نسبت به زمان عادی آن انجام شود. به عنوان مثال اگر مدت زمان انجام کاری ده روز باشد و تقریبا همه افراد هم بتوانند آن کار را در این بازه انجام دهند، مطمئنا نمیتوان آن کار را عمیق تلقی کرد.
برای انجام کار عمیق باید به یک سری از سوالات پاسخ دهیم. سوال اول این است که کجا و چه مدتی به کار عمیق میپردازیم؟ یعنی باید یک مکان و یک زمان مشخص داشته باشیم تا در آنجا و در آن زمان به کارهای عمیق‌مان با تمرکز زیاد بپردازیم. منظور از مکان، خواسته‌های عجیب و غریب نیست بلکه یک میز، یک اتاق یا یک گوشه از اتاق است که ذهنمان به این که در آن مکان باید کار عمیق انجام دهد عادت کند. با تعیین زمان و مکان مشخص برای انجام کار عمیق، بازدهی شما به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
برای مدیریت زمان و افزایش بازدهی پیشنهاد میشود از تکنیک پومودورو استفاده کنید. برای آشنایی با این تکنیک مقاله ی زیر را بخوانید:
تکنیک پومودورو
کار عمیق را به یک روتین (عادت معمول) تبدیل کنید.
اراده انسان محدود است؛ شما در نهایت پنج یا شش بار می‌توانید در برابر وسوسه ها مقاومت کنید؛ به همین دلیل پیشنهاد میکنیم کار عمیق را به یک عادت برای خودتان تبدیل کنید. تعیین زمان و مکان مشخص برای انجام کار عمیق، یکی از راهکارهایی است که کمک میکند این کار به یک روتین تبدیل شود. داشتن روال روزانه و به وجود آوردن یک روند منظم در انجام کار میتواند در کار عمیق بسیار مؤثر و مثبت باشد. ایجاد روال روزانه جلوی خستگی را می‌گیرد و باعث میشود که کار عمیق به یکی از عادت‌های اصلی شما تبدیل شود.
کار عمیق یکی از آن چیزهایی است که باعث میشود ما با تمرکز زیاد روی یک موضوع و نداشتن حواس پرتی و آشفتگی ذهنی، خلاقیت و کیفیت را در خودمان پرورش دهیم. گاهی ما میل شدید به انجام کاری داریم که نباید انجامش دهیم؛ در این وضعیت باید از نیروی اراده‌مان استفاده کنیم. اراده‌ی ما یک ظرفیت و قدرت محدود دارد؛ مثلا ما در طول یک بازه زمانی تصمیم میگیریم که نوشابه یا چیپس نخوریم، اگر بار اول که وسوسه شدیم، جلوی خودمان را نگیریم و تسلیم شویم، دفعات بعدی مقاومت کمتری از خود نشان میدهیم و مثلاً بعد از دفعه‌ی پنجم که نتوانیم جلوی خود را بگیریم، دیگر هیچ مقاومتی برای این کار از خود نشان نمیدهیم. چون قدرت اراده را ضعیف کرده‌ایم. اما اگر همان دفعه اول جلوی خودمان را بگیریم و اسیر وسوسه نشویم، دفعات بعدی هم راحتتر میتوانیم در برابر آن مقاومت کنیم.
منتظر هیچ چیز نمانید، شروع کنید
مغز ما به سمت کارهایی جذب میشود که حامل لذت آنی باشد و برای وظایف دشواری که نیاز به کار عمیق داشته باشد، علاقه‌ای نشان نمی‌دهد؛ با علم به این موضوع، شما نباید منتظر بمانید تا مغزتان فرمان انجام کار عمیق را بدهد. خودتان هستید که باید اراده کنید و کار را شروع کنید. جالب است بدانید، همین کار عمیقی که شروعش برایتان سخت و طاقت‌فرسا به نظر می‌رسید، پس از گذشت چند دقیقه، برایتان شیرین و لذت‌بخش خواهد بود.
طی زمانی که برای انجام کار عمیق اختصاص داده‌اید، گوشی همراهتان را خارج از اتاق گذاشته و در مکانی قرار دهید که دسترسی به آن آسان نباشد. به همکاران، خانواده و دوستانتان نیز اطلاع دهید که در ساعات مشخصی از روز در دسترس نخواهید بود و امکان جواب دادن به تماس‌ها و پیام‌هایشان را نخواهید داشت. همچنین حین انجام کار ممکن است افکار پراکنده‌ای به ذهن ما برسد، در این حالت بهتر است همان لحظه آنها را روی یک کاغذ بنویسیم، در این لحظه آنها را فراموش کرده و سر فرصت به آنها بپردازیم.
نکته مهمی که وجود دارد این است که کسانی که دنبال کار عمیق هستند باید بدانند که کار کردن به صورت عمیق یک شبه اتفاق نمی‌افتد بلکه نیاز به تمرین و تکرار دارد.
پیشنهاد میشود معرفی و خلاصه کتاب اثر مرکب را مطالعه کنید:
معرفی و خلاصه کتاب اثر مرکب
با تمام ویژگی‌های مثبت و کاربردهایی که مفهوم کار عمیق ارائه میکند، زندگی انسان نمی‌تواند به صورت شبانه‌روزی بر مبنای آن جلو برود. به همین خاطر باید برای کارهای دیگر نیز برنامه دقیق تنظیم کرده و برای رسیدگی به آنها زمان کافی در نظر گرفت.
کار عمیق، فرآیندی طاقت‌فرسا و خسته کننده است. هنگام انجام کار عمیق، مغز بالاترین بازدهی خود را دارد. این عملکرد باعث خستگی مغز خواهد شد. از سوی دیگر این خستگی ذهنی، خستگی جسم را نیز با خود به همراه می‌آورد. برای دستیابی مجدد به بالاترین میزان بازدهی در انجام کار عمیق، استراحت کافی و به موقع بسیار ضروری است. البته استراحت کردن صرفا به معنای خوابیدن نیست. هر کاری که باعث شود ذهن برای مدتی از کار عمیق فاصله بگیرد، به نوعی استراحت کردن محسوب میشود.
کتاب کار عمیقچاره کار را تمرکز بیشتر بر روی کارها می‌داند اما درعین‌حال از شما می‌خواهد که بین کار و اوقات فراغت هم تعادل برقرار کنید.
تکنیکی در خصوص استراحت دادن به ذهن
باید یک نقطه پایان مشخص برای تمام کردن روزِ کاری داشته باشیم و از آن لحظه به بعد دیگر نباید اجازه دهیم که کوچک‌ترین موردی توجه ما را به سمت مسائل کاری، درسی و… بکشاند. در واقع باید بین زمان کار و استراحت مرز مشخصی وجود داشته باشد و پس از اتمام ساعت تعیین شده برای کار عمیق، باید آن را رها کنیم و به استراحت بپردازیم.
سخن پایانی
احتمالا تا اینجا شما هم به این نتیجه رسیده‌اید که در عصر حاضر با توجه به عوامل بسیاری که برای حواس پرتی و عدم تمرکز ما درکارها وجود دارد، داشتن مهارت کار عمیق، میتواند شما را به یکی از معدود افراد بسیار موفق و ارزشمند تبدیل کند. بنابراین اگر به دنبال این هستید که در انتهای روز کاری، خروجی‌های بیشتری داشته باشید و در انتهای هر ماه از عملکرد ماهانه ی خود رضایت داشته باشید، کار عمیق دقیقا مناسب شماست. اگر چند روز پشت سر هم بتوانید از روتین کار عمیق پیروی کنید، خواهید دید که احساس بهتری نسبت به خودتان پیدا کرده‌اید و خوشحال‌تر هستید.
در این مقاله از کتاب کار عمیق نوشته‌ی کال نیوپورت بهره بردیم. این کتاب به بیان راهکارهایی برای تمرکز بیشتر و عمیق‌تر بر روی کارتان میپردازد. بنابراین اگر شما هم از آن دسته از افرادی هستید که تمرکز کافی روی کارتان ندارید و از نتایج خود راضی نیستید، توصیه میکنیم که این کتاب را تهیه کرده و مطالعه نمائید.
نویسنده: رضا قاسمی
